Recenzja: Ucieczka Apsary (Katarzyna Podstawek, Katarzyna Rutowska)

To dopiero jeden z pierwszych prztyczków w stronę naszego świata, jakie zaserwuje nam Ucieczka Apsary, a będzie ich więcej. Rodzinne dyskusje o tym, co zapewni nam prestiż i pieniądze, a co nie, to znajomy grunt. Wujaszek Sanno jednak za wszelką cenę chce pocieszyć siostrzenicę. A co może być lepszego dla przyszłej studentki niż spędzenie wieczoru z rówieśnikami? Saanonis organizuje eskortę, po czym wyprawia Elaman w miasto. I tu tak naprawdę zaczyna się nasza opowieść, a plany rodziny Virtów co do przyszłości „kruszynki” znacznie się komplikują.

Pozostawiona pod karczmą na przedmieściach Elaman postanawia wykorzystać swoją bogatą wiedzę wyniesioną, a jakże, z powieści młodzieżowych. Kiedy nieznajomy mroczny elf zaprasza ją na sammę (napitek alkoholowy z Paharamu, jego rodzinnych stron), z lękiem, ale i ciekawością przystaje na propozycję. Czadarama, bo tak nazywa się nefrytowy elf (mrocznymi nazywają ich jedynie elfy złote przez wzgląd na swoje uprzedzenia), opowiada dziewczynie o kraju, o którym do tej pory znała tylko plotki i wzmianki o niemalże demonicznych jego mieszkańcach; zwyczajach panujących w Paharamie, podejściu do używania magii, tatuażach, bóstwu, któremu służy, i swojej religijnej misji jako Ostrze Sinthini…

– Widzisz – podjął – wszystko, co robimy w Paharamie, tutaj wydaje się dzikie i straszne. Ale to działa w dwie strony. My tak samo sądzimy o was. O Cesarstwie szczególnie! A to wszystko tylko dlatego, że mało kto zapuszcza się w nasze strony. My też niechętnie wchodzimy na ziemię, na której ma się nas za potwory. Ale widzę, że ty się mnie nie boisz. Więc słuchaj. Niech będzie. Odpowiem ci: Sinthinia jest bóstwem pieśni, piękna, mordu i zniszczenia.

– To dość… oryginalna kombinacja.

Elaman, pod wpływem alkoholu, stwierdza, że taka okazja może się nie powtórzyć, więc namawia Czadaramę na pomoc w ucieczce z domu wujostwa, aby mogła towarzyszyć mu w wędrówce do stolicy. Gdy budzi się z pierwszym w swoim dobrodomowym życiu kacem gdzieś w stogu siana, przypłaca traktowania powieści przygodowych jako poradników atakiem paniki. Jednak słowo się rzekło, Ostrze Sinthini u płota, czas wyruszyć w drogę.

Ucieczka Apsary mimo wieku głównej bohaterki nie wydaje mi się typową powieścią coming of age. Elaman nie tyle dojrzewa, co uczy się co chwilę czegoś nowego i przekonuje się, często nagle lub brutalnie, jaki świat zafundowali elfom Kajowie (takie miano noszą ludzie, którzy najechali ich ziemie). Odkrywa, że jej rodzime królestwo cieszy się wyjątkowo łagodnymi warunkami – w innych elfy zmuszone są żyć w przeznaczonych dla nich gettach. Zafascynowana Paharamem z racji jego, w jej oczach, egzotyczności, postanawia zostać ekspertką od kultury nefrytowych elfów, a także napisać o tym książkę. Jak na przyszłą etnografkę Elaman zbyt często ulega zdziwieniu, ale możemy zrzucić to na karb jej młodego wieku oraz wychowania pod kloszem. Wiele razy Czadarama kruszy jej wyniesioną z domu wizję Paharamczyków jako zacofanych dzikusów.

W miarę rozwoju fabuły powody zachowania Elaman (ucieczka z domu z obcym elfem, zachłyśnięcie się wiedzą o Paharamie i marzenie o napisaniu książki) stają się coraz bardziej jasne (a raczej – okazują się bardzo mroczne), co również rzuca więcej światła na panujące w społeczeństwie złotych elfów zwyczaje, a także na historię rodzinną dziewczyny. Ucieczka to połączenie powieści awanturniczej z rodzinnym komediodramatem. Przygody elfiej młodzieży przeplatane są perypetiami wuja Saanonisa próbującego za wszelką cenę sprowadzić siostrzenicę do domu w jednym kawałku, zanim jego siostra dobierze mu się do skóry. Doprowadza to do wielu zabawnych sytuacji, ponieważ wuj ma bardzo mało czasu, a bardzo wiele osób do zdenerwowania się na nie, wliczając w to swoich podwładnych, których w gniewie pozornie dobroduszny gospodarz nie waha się obwiniać również za własne nierozsądne pomysły.

Zaintrygowany, stanął na parapecie i wyciągnął ręce, by złapać gałęzie; z miejsca zauważył także, że na dole leżało wyjątkowo dużo liści, a część gałązek była ułamana.

– Czy to możliwe, żeby ktoś… – Saanonis złapał za pędy winorośli i spróbował zsunąć się po niej w dół. Gdzieś na poziomie pierwszego piętra zabrakło mu zarówno szczęścia, jak i umiejętności, przez co runął boleśnie w błoto.

Ogrodnicy pracujący w przypałacowym parku z trudem wstrzymali śmiech. Część z nich przybiegła na pomoc i podniosła Saanonisa z ziemi, troskliwie otrzepując mu szaty. Po chwili przybiegli również strażnicy.

– Gdzieżeście byli, kiedy spadałem z tej przeklętej winorośli? – utyskiwał, masując swój krzyż.

Losy Sanno i Elaman dzielą motyw przewodni, który dobrze streszcza powiedzenie „podróże kształcą”. W trakcie swoich poszukiwań wujaszek również wiele się uczy o obcej mu kulturze Paharamu i elfach, które do tej pory uważał za dzikusów i „zielone małpy”. W końcu nawet zostanie przypadkowo wziętym do „niewoli” może okazać się wspaniałym początkiem, jeśli niekoniecznie od razu przyjaźni, to dyskusji z nagle odkrytą bratnią duszą o deserach lub egzotycznych używkach. Nie ma co, Saanonis na pewno będzie miał co opowiadać swoim znajomym z PPŻ (Przyjaciół Pięknego Życia). Poprawka: o ile nic mu się nie stanie, to jednak dopiero pierwszy tom.

Autorki nie ukrywają swojej miłości do indyjskiego kina, bliskowschodnich i indyjskich smaków, opowieści, legend, a także znajomości popkulturowych motywów. Folklorystyczne smaczki idą w parze z kwestiami społecznymi, często mrocznymi i brutalnymi (segregacja rasowa, walka z okupantem, małżeństwa aranżowane, prawo do edukacji; można by wymieniać i wymieniać). Warto wiedzieć, że Ucieczka Apsary jest co prawda debiutem wydawniczym duetu, ale autorki tworzą to uniwersum od dłuższego czasu, a sporo wiedzy i prac graficznych możecie znaleźć w ich mediach społecznościowych. Dostępne są też opowiadania opublikowane do tej pory w zinach i antologiach.

Słabszym niż bohaterowie punktem Ucieczki Apsary jest zrównoważenie fabuły i rozłożenie wydarzeń w powieści. Narzekać można by było na zbyt małe wyeksploatowanie misji Czadaramy i losów jego towarzyszy. tym bardziej, że pod koniec pojawiają się kolejni bohaterowie zainteresowani Czadaramą. Końcówka powieści wydaje się przez to nieco ucięta, chciałoby się więcej dowiedzieć o nowej frakcji i jej motywach. Autorki zostawiają nam cliffhanger, zwyczajem przygodówek, co akurat nie razi, taki urok tego gatunku.

Desi fantasy(słowo Desi oznacza Indie w sanskrycie) nie jest jeszcze bardzo popularne na polskim rynku wydawniczym, ale powoli się to zmienia. Tym bardziej cieszy fakt, że akurat powieść, i to debiut, z tego gatunku mogłam recenzować dla was w ramach naszej akcji #fajnapolskafantastyka. Czy będziecie chcieli uciec w ten świat niczym tytułowa apsara?